NFT و خیریه‌ها: راه‌های جدید برای جذب کمک‌های مالی

NFTها (توکن‌های غیرقابل‌معاوضه) در سال‌های اخیر تحولی دیجیتال در روش‌های تامین مالی خیریه‌ها ایجاد کرده‌اند. سازمان‌های خیریه از یک‌سو همواره به دنبال روش‌های نوآورانه برای جذب کمک‌های مردمی بوده‌اند و از سوی دیگر موج استقبال از دارایی‌های دیجیتال فرصتی تازه پیش‌روی فعالیت‌های انسان‌دوستانه قرار داده است. این فناوری که پیش‌تر بیشتر در هنر دیجیتال و کلکسیون‌ها شهرت داشت، اکنون به ابزاری جهت تامین بودجه برای امور خیرخواهانه تبدیل شده است. در این مقاله به‌صورت جامع به روش‌های نوآورانه استفاده از NFT در کمپین‌های خیریه، نمونه‌های واقعی بین‌المللی (یونیسف، صلیب سرخ و دیگر سازمان‌ها)، تحلیل حقوقی‌–مالی و بازتاب‌های اجتماعی این رویکرد می‌پردازیم.

بیشتر بخوانیم: چرا هنرمندان و خریداران آثار هنری به NFT روی آورده‌اند؟

راهکارهای نوآورانه استفاده از NFT در کمپین‌های خیریه

استفاده از NFT در خیریه‌ها راهکارهای خلاقانه متعددی دارد که هر یک تلاش می‌کنند پل دنیای دیجیتال و نیکوکاری باشند. در ادامه به چند رویکرد نوین اشاره می‌شود:

• حراج آثار دیجیتال به نفع خیریه: یکی از رایج‌ترین روش‌ها، فروش NFTهای هنری یا کلکسیونی و اختصاص تمام یا بخشی از عواید آن به یک هدف خیرخواهانه است. در این مدل، هنرمندان یا مجموعه‌داران NFT آثار خود را در مزایده‌های خیریه عرضه می‌کنند و درآمد فروش مستقیماً به سازمان‌های غیرانتفاعی می‌رسد. این رویکرد با ایجاد هیجان در میان کلکسیونرهای نسل جدید و اهداکنندگان جوان، هم بودجه جذب می‌کند و هم آگاهی‌رسانی انجام می‌دهد.

• ارائه توکن یادبود به اهداکنندگان: برخی خیریه‌ها برای قدردانی از کمک‌های مالی، به اهداکنندگان یک NFT یادبود یا نشان دیجیتال اعطا می‌کنند. این توکن معنوی نشان‌دهنده مشارکت خیرخواهانه فرد است و می‌تواند حس تعلق به یک جامعه نیکوکار را در فضای آنلاین تقویت کند. به عنوان مثال، در طرح صلیب سرخ آمریکا برای طوفان آیان، خریداران یک کلکسیون NFT صاحب یک دارایی دیجیتال یادبود از کمک خود شدند.

• مجموعه‌های رسمی NFT توسط سازمان‌های خیریه: در مواردی خود سازمان‌های بزرگ خیریه پیش‌قدم شده و مجموعه NFT اختصاصی منتشر می‌کنند. این NFTهای رسمی خیریه‌ای معمولاً با مشارکت هنرمندان و بر بستر پلتفرم‌های معتبر ایجاد می‌شوند و حاوی مضامین مرتبط با ماموریت آن سازمان هستند. نمونه بارز آن، ابتکار یونیسف در سال ۲۰۲۱ بود که به مناسبت ۷۵سالگی‌اش مجموعه‌ای شامل ۱۰۰۰ NFT داده‌محور منتشر کرد؛ عواید این کلکسیون برای اتصال مدارس محروم به اینترنت و کاهش شکاف دیجیتال صرف شد.

• استفاده از NFT برای آگاهی‌بخشی و مشارکت عمومی: افزون بر جمع‌آوری پول، NFTها ابزار جلب توجه رسانه‌ای و آگاهی‌بخشی نیز هستند. کمپین‌های NFT بشردوستانه می‌توانند با بهره‌گیری از تصاویر و نمادهای معنادار، پیام یک بحران یا نیاز انسانی را به مخاطبان گسترده‌تری منتقل کنند. برای نمونه، در جریان جنگ اوکراین، مجموعه‌ای از آثار NFT با همکاری قهرمان بوکس ولادیمیر کلیچکو و هنرمند WhIsBe خلق شد که تصویر خرس‌های رنگی با طرح پرچم اوکراین بود و تمام درآمد فروش (معادل ۱۲۳ اتر) به یونیسف اوکراین و صلیب سرخ اوکراین اختصاص یافت. این اقدام ابتکاری نشان داد که NFT می‌تواند ابزاری برای اتحاد هنرمندان و مردم در حمایت از قربانیان جنگ و بحران‌های انسانی باشد.

هر یک از این روش‌ها به‌نحوی تنوع‌بخشی در شیوه‌های کمک‌رسانی را نشان می‌دهند. به کمک NFTها، خیریه‌ها قادرند از ظرفیت هنرمندان، کلکسیونرها و علاقه‌مندان فناوری بهره ببرند و مدل‌های تازه‌ای برای تأمین مالی طراحی کنند که در عین حال جذابیت و تبلیغ غیرمستقیم نیز به همراه دارد.

نمونه‌های بین‌المللی از کاربرد NFT در خیریه‌ها

گرچه ایده ترکیب NFT و امور خیریه نسبتاً جدید است، اما در همین مدت کوتاه چندین سازمان بین‌المللی شناخته‌شده آن را آزموده‌اند و نتایج جالبی به‌دست آورده‌اند. در این بخش به برخی نمونه‌های مطرح جهانی می‌پردازیم که نشان می‌دهند NFT چگونه در دنیای واقعی به جذب کمک‌های مالی انجامیده است:

یونیسف: مجموعه NFT برای کاهش شکاف دیجیتال

سازمان یونیسف (صندوق کودکان ملل متحد) یکی از پیشگامان بهره‌گیری از NFT در حوزه بشردوستانه بوده است. در دسامبر ۲۰۲۱، یونیسف اعلام کرد که بزرگ‌ترین مجموعه NFT تاریخ سازمان ملل (۱۰۰۰ توکن دیجیتال) را به مناسبت ۷۵مین سالگرد تأسیس خود راه‌اندازی می‌کند. این NFTهای داده‌محور که با همکاری یک هنرمند داده‌آرایی خلق شدند، تصویرگر وضعیت اتصال مدارس جهان به اینترنت بودند. یونیسف عواید فروش این کلکسیون را مستقیماً به ابتکار Giga برای وصل کردن مدارس محروم به شبکه جهانی اختصاص داد. Giga پروژه مشترک یونیسف و اتحادیه بین‌المللی مخابرات است که هدف آن تامین اینترنت برای هر مدرسه در جهان است. این اقدام یونیسف نمونه‌ای بارز از به‌کارگیری NFT در مقیاس جهانی بود که هم نوآوری در تامین مالی محسوب می‌شد و هم با ماموریت اصلی سازمان (دسترسی آموزشی) گره خورده بود.

صلیب سرخ آمریکا: فروش NFT برای امدادرسانی

سازمان صلیب سرخ نیز از جمله نهادهایی است که به روش‌های مدرن جمع‌آوری کمک روی آورده است. در اکتبر ۲۰۲۲، صلیب سرخ آمریکا با همکاری پلتفرم Sweet اقدام به انتشار ۱۰هزار NFT با طرح هنری ویژه به قیمت هر واحد ۱۴٫۹۹ دلار کرد. هدف از این پروژه، کمک به آسیب‌دیدگان طوفان سهمگین «آیان» در ایالت فلوریدا بود. NFTهای مذکور که توسط یک هنرمند مقیم میامی طراحی شده بودند، به خریداران امکان می‌داد در قالب یک یادگاری دیجیتال، مشارکت خیریه خود را حفظ کنند. جالب‌تر آن‌که هر بار این NFTها در بازار ثانویه فروخته شوند، ۱۰٪ از مبلغ فروش مجدد به صورت خودکار به صندوق صلیب سرخ واریز می‌گردد. این ابتکار دو دستاورد مهم داشت: تأمین منابع مالی فوری برای امدادرسانی و ایجاد یک جریان درآمد 지속 از محل معاملات بعدی کلکسیون دیجیتال که می‌تواند به شکل مداوم به نفع اهداف بشر‌دوستانه عمل کند.

رکوردشکنی نورا هلث: بزرگ‌ترین کمک مالی از طریق NFT

همه پروژه‌های NFT خیریه صرفاً متعلق به سازمان‌های بین‌المللی عظیم نیستند؛ گاهی یک موسسه نوپا نیز می‌تواند با خلاقیت، موفقیتی چشمگیر کسب کند. نمونه قابل‌توجه، سازمان غیرانتفاعی Noora Health است که در حوزه آموزش بهداشت خانواده در جنوب آسیا فعالیت می‌کند. این مؤسسه در مه ۲۰۲۱ یک NFT منحصر‌به‌فرد به نام "Saves Thousands of Lives" را در پلتفرم OpenSea به حراج گذاشت. نتیجه شگفت‌انگیز بود: فرد برنده مزایده (کارآفرین مطرح، پاول گراهام) این NFT را با قیمت ۱۳۳۷ واحد اتریوم (معادل حدود ۴٫۶ میلیون دلار) خریداری کرد. نورا هلث اعلام کرد که تمام این مبلغ صرف توسعه برنامه‌های آموزش بهداشت و نجات جان نوزادان در بیمارستان‌های هند و بنگلادش خواهد شد. این فروش رکوردشکن، یکی از بزرگ‌ترین کمک‌های خیریه مبتنی بر NFT تا آن زمان بود و نشان داد که اگر داستان و هدف پشت یک NFT به‌درستی تبیین شود («نجات جان هزاران نفر» در این مورد)، می‌تواند خیرین عمده را جذب کرده و تأثیری قابل توجه رقم بزند.

بیشتر بخوانید: NFT و تئاتر و سینما: تجربه‌هایی نو برای تماشاگران

کارزارهای نوآورانه دیگر: از محیط‌زیست تا بحران‌ها

علاوه بر نمونه‌های بالا، ده‌ها پروژه خلاقانه دیگر در سراسر جهان ظهور کرده‌اند که از NFT برای اهداف بشردوستانه بهره می‌گیرند. برای مثال، صندوق جهانی حیات وحش (WWF) در آلمان یک مجموعه NFT با تصاویر گونه‌های در معرض انقراض عرضه کرد تا ضمن افزایش آگاهی عمومی، منابع مالی برای حفاظت از حیات وحش جمع‌آوری کند (گزارش‌ها حاکی است حدود ۳۰۰ هزار دلار از این طریق تامین شد). هرچند در انگلستان، تلاش مشابه WWF به دلیل نگرانی هواداران محیط‌زیست از مصرف انرژی بالای NFTها با واکنش منفی مواجه شد و زودهنگام متوقف گردید. نمونه دیگر، کمپین‌های مردمی برای بحران اوکراین بود؛ جدا از پروژه کلیچکو که پیش‌تر ذکر شد، بسیاری از هنرمندان و مجموعه‌داران NFT تصمیم گرفتند دارایی‌های دیجیتال خود را در حمایت از مردم اوکراین به فروش برسانند و مبالغ را به خیریه‌هایی نظیر صلیب سرخ و یونیسف اهدا کنند. طبق گزارش‌ها، تنها در روز Giving Tuesday سال ۲۰۲۱ بیش از ۱ میلیون دلار کمک خیریه از محل حراج‌های NFT گردآوری شد. این آمار و نمونه‌ها بیانگر آن است که موج NFT حتی به قلمرو امور نیکوکاری هم رسیده و نتایج مالی ملموسی به همراه داشته است – گرچه میزان موفقیت کمپین‌ها متفاوت بوده و بعضاً نتایج مالی کمتر از حد انتظار نیز مشاهده شده است.

در جدول زیر، چند نمونه از کمپین‌های شاخص NFT در عرصه خیریه به‌همراه جزئیات زمان، هدف و دستاورد هرکدام ارائه شده است:

کمپین/سازمان	تاریخ	هدف و موضوع	دستاورد
UNICEF – کلکسیون ۷۵سالگی	۲۰۲۱	فروش ۱۰۰۰ NFT داده‌محور برای اتصال مدارس به اینترنت	راه‌اندازی نخستین مجموعه NFT سازمان ملل؛ تأمین بودجه پروژه Giga (اتصال مدارس)
صلیب سرخ آمریکا – طوفان آیان	۲۰۲۲	عرضه ۱۰٬۰۰۰ کالکتیبل دیجیتال $۱۵ دلاری جهت امدادرسانی طوفان	جمع‌آوری کمک برای آسیب‌دیدگان؛ دریافت ۱۰٪ از هر فروش ثانویه به‌نفع ادامه حمایت‌ها
نورا هلث – نجات زندگی	۲۰۲۱	حراج یک NFT برای تأمین مالی آموزش بهداشت در آسیا	فروش به قیمت ۱۳۳۷ اتر (~۴٫۶ میلیون دلار)؛ بزرگ‌ترین کمک خیریه مبتنی بر NFT
کلیچکو/WhIsBe – اوکراین	۲۰۲۲	فروش مجموعه NFT با طرح پرچم اوکراین جهت کمک به قربانیان جنگ	جمع‌آوری ۱۲۳ اتر (چندصدهزار دلار)؛ اهدای ۱۰۰٪ درآمد به یونیسف و صلیب سرخ اوکراین

تحلیل حقوقی و مالی شیوه NFT در خیریه‌ها

ورود NFTها به عرصه خیریه پرسش‌ها و ملاحظات گوناگونی در حوزه‌های حقوقی، مالیاتی و شفافیت مالی به همراه دارد. در این بخش، مزایا و چالش‌های کلیدی این رویکرد را از منظر قانونی و مالی بررسی می‌کنیم:

مزایا و فرصت‌ها:

• معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی: در برخی کشورها، اهدای دارایی‌های دیجیتال به خیریه شامل معافیت مالیاتی می‌شود. برای مثال، در ایالات متحده NFT مانند یک مال غیرنقد تلقی شده و اگر اهداکننده خالق NFT نباشد و آن را بیش از یک سال نگه داشته باشد، می‌تواند معادل ارزش بازار آن را به عنوان کمک خیریه از مالیات کسر کند و از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نیز اجتناب ورزد. در بریتانیا نیز اهدای ارزهای دیجیتال به مؤسسات خیریه ثبت‌شده، رویدادی معاف از مالیات محسوب می‌شود و اهداکننده علاوه بر معافیت مالیات بر سود سرمایه، از تخفیف مالیات بر درآمد نیز برخوردار می‌گردد. این مشوق‌ها می‌توانند خیرین بیشتری را ترغیب کنند تا به جای پول نقد، دارایی‌های دیجیتال (شامل NFT یا ارزهای دیجیتال) خود را به امور خیر اختصاص دهند.

• شفافیت و قابلیت رهگیری مالی: Blockchain به عنوان زیربنای NFT، یک دفترکل عمومی و تغییرناپذیر فراهم می‌کند که تمامی تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود. این ویژگی به طور بالقوه شفافیت مالی طرح‌های خیریه را افزایش می‌دهد، زیرا هر فرد می‌تواند مشاهده کند چه مقدار پول از فروش NFT حاصل شده و به کدام کیف پول خیریه منتقل شده است. برای نمونه، در پروژه خیریه نیکان تمامی تراکنش‌های خرید NFT به صورت شفاف و صحیح در بستر بلاک‌چین انجام و ثبت شد. چنین شفافیتی می‌تواند به اعتمادسازی میان مردم نسبت به نحوه هزینه‌کرد کمک‌هایشان بیانجامد و از بروز سوءظن نسبت به انحراف منابع جلوگیری کند.

• جذب منابع مالی جدید و بین‌المللی: به‌کارگیری NFT این فرصت را فراهم می‌کند که خیریه‌ها به منابع مالی نوظهور دسترسی یابند. سرمایه‌گذاران و کلکسیونرهای ارز دیجیتال و NFT – که عموماً جوان‌تر و آشنا با فناوری‌اند – گروهی از خیرین بالقوه هستند که شاید با روش‌های سنتی جذب کمک ارتباط نگیرند. ارائه گزینه کمک از طریق NFT می‌تواند این افراد را نیز وارد چرخه نیکوکاری کند. همچنین، ماهیت فرامرزی بلاک‌چین اجازه می‌دهد کمک‌های مالی از هر نقطه جهان به سازمان‌های خیریه برسد بدون نگرانی از محدودیت‌های مرزی یا نظام بانکی. همان‌طور که در مثال خیریه نیکان مشاهده شد، یک ایرانی مقیم خارج می‌تواند با خرید NFT در یک کمپین داخل کشور مشارکت کند، در حالی که شاید انتقال وجه مستقیم برای او دشوار باشد. این گستره جهانی کمک‌رسانی یکی از مزایای مهم استفاده از فناوری بلاک‌چین در امور خیریه است.

• کاهش هزینه‌های واسطه و امکان مشارکت مستقیم: در روش‌های سنتی، پردازش کمک‌های مالی بین‌المللی اغلب با کارمزد بانکی، تأخیر زمانی و حضور واسطه‌ها همراه است. اما در روش NFT و رمزارزها، انتقال کمک مالی می‌تواند به صورت مستقیم از اهداکننده به کیف پول خیریه انجام گیرد که سرعت بالا و کارمزد حداقلی دارد. حتی پلتفرم‌های فروش NFT نیز در برخی موارد برای کمپین‌های خیریه کارمزد خود را صفر می‌کنند تا حداکثر مبلغ جمع‌آوری‌شده صرف هدف خیر شود. این کارآمدی مالی، منابع بیشتری را به دست نیازمندان واقعی می‌رساند.

بیشتر بخوانید: تحول مالکیت دیجیتال با NFT در تجارت الکترونیک

چالش‌ها و مسائل پیشِ‌رو:

• ابهامات حقوقی و نظارتی: بسیاری از کشورها هنوز چارچوب قانونی روشنی برای NFT و ارزهای دیجیتال تدوین نکرده‌اند. این عدم شفافیت می‌تواند فعالیت خیریه‌ها در این حوزه را با ریسک مواجه کند. برای مثال، اگر در کشوری معاملات NFT محدود یا ممنوع باشد، سازمان‌های خیریه آن کشور نمی‌توانند به راحتی از این روش استفاده کنند. حتی در کشورهایی که مقررات کلی برای رمزارزها دارند، NFT به عنوان طبقه خاص دارایی ممکن است وضعیت تعریف‌نشده‌ای داشته باشد. افزون بر این، رعایت قوانین ضدپولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم برای خیریه‌ها الزامی است؛ دریافت کمک به صورت ناشناس از طریق ارزهای دیجیتال می‌تواند سوالاتی درباره منشأ وجوه ایجاد کند و نیازمند دقت مضاعف در احراز هویت اهداکنندگان بزرگ باشد.

• چالش تبدیل NFT به پول نقد: برخلاف ارزهای دیجیتال متداول (مانند بیت‌کوین یا اتر) که به سرعت به پول فیات تبدیل می‌شوند، NFTها ذاتاً دارای نقدشوندگی پایین‌تر و وابسته به علاقه خریداران هستند. اگر یک خیریه مستقیماً NFT دریافت کند، فروش آن در بازار ممکن است زمان‌بر باشد یا به قیمت دلخواه انجام نشود. در واقع، بسیاری از خیریه‌ها ترجیح می‌دهند به جای دریافت خود NFT، وجه حاصل از فروش آن را دریافت کنند. همین مسأله موجب شده اغلب پروژه‌های خیریه NFT به گونه‌ای طراحی شوند که خیریه طرف فروشنده NFT باشد (و درآمد حاصل را دریافت کند)، نه این‌که اهداکنندگان NFT خود را به خیریه منتقل کنند. به هر روی، عدم قطعیت در ارزش‌گذاری NFTها و نوسان شدید بازار آنها از چالش‌هایی است که می‌تواند بر میزان وجوه جمع‌آوری‌شده تاثیر بگذارد.

• پیچیدگی‌های مالیاتی و حسابداری: هرچند مزایای مالیاتی ذکر شد، اما استفاده از NFT در خیریه مسائل مالیاتی پیچیده‌ای نیز به همراه دارد. ارزش‌گذاری یک NFT برای کسر مالیاتی ممکن است نیازمند کارشناسی رسمی باشد و در نظام‌هایی مانند آمریکا، اهداکننده ملزم به تهیه گزارش ارزیابی (appraisal) برای NFT با ارزش بیش از ۵۰۰۰ دلار و ضمیمه کردن فرم‌های خاص به اظهارنامه مالیاتی است. همچنین قوانین سقف کسر مالیات (مثلاً حداکثر ۳۰٪ درآمد ناخالص تعدیل‌شده برای اموال غیرنقدی در آمریکا) همچنان اعمال می‌شود. از منظر حسابداری خیریه‌ها نیز، ثبت دارایی‌های دیجیتال یک مقوله نسبتاً جدید است و استانداردهای روشنی (مثلاً در سیستم‌های گزارشگری مالی) برای آن وجود ندارد. بنابراین، سازمان‌های غیرانتفاعی ناچارند با دقت و مشورت کارشناسان، روش ثبت و گزارش‌دهی مناسبی برای این درآمدهای نوین بیابند.

• ریسک‌های فناوری و امنیت: هر ابتکار مبتنی بر فناوری‌های نو با ریسک همراه است. کیف پول‌های دیجیتال خیریه‌ها باید به درستی ایمن‌سازی شوند تا مبادا وجوه گردآوری‌شده در اثر حملات سایبری یا سهل‌انگاری از دست برود. همچنین قراردادهای هوشمند حاکم بر NFTها می‌توانند دارای باگ یا خلأ باشند. اگر پلتفرمی که NFT خیریه روی آن عرضه شده دچار مشکل فنی یا هک شود، ممکن است روند فروش یا دسترسی به درآمدها مختل گردد. علاوه بر این، کلاهبرداری‌های مرتبط با NFT در فضای رمزارزها رو به افزایش است؛ از پروژه‌های جعلی NFT با ادعای خیریه بودن (rug pullهای خیریه‌ای) گرفته تا سوءاستفاده از نام سازمان‌های معتبر. این موارد می‌تواند به اعتماد عمومی ضربه بزند. لذا خیریه‌ها باید با احتیاط کامل وارد این عرصه شوند، از پلتفرم‌های معتبر استفاده کنند و شفافیت اطلاعاتی بالایی برای جلب اعتماد مخاطبان داشته باشند.

• موانع فرهنگی و درک عمومی: هنوز بخش بزرگی از جامعه با مفهوم NFT و کارکرد آن در خیریه آشنا نیست. برای بسیاری از اهداکنندگان سنتی، خرید یک «توکن دیجیتال» ممکن است ناملموس یا حتی مشکوک به نظر برسد. اطمینان‌بخشی به حامیان قدیمی‌تر و آموزش آنها درباره مزایای این روش، چالشی اجتماعی است که نباید نادیده گرفته شود. ضمن آن‌که برخی نگرانی‌های اخلاقی مانند مصرف انرژی شبکه‌های بلاک‌چین و تأثیرات زیست‌محیطی آن – مخصوصاً پیش از مهاجرت اتریوم به اثبات سهام – موجب نقد NFTها شده بود. هرچند اکنون با بهبود فناوری (مثلاً کاهش ۹۹٪ مصرف انرژی اتریوم) این نگرانی کمتر شده است، اما از لحاظ وجهه عمومی خیریه، درک و همراهی افکار عمومی با چنین نوآوری‌هایی زمان‌بر خواهد بود.

به طور خلاصه، در حوزه حقوقی و مالی، NFTها هم فرصت‌های جذاب و هم چالش‌های قابل تأملی برای سازمان‌های خیریه ایجاد می‌کنند. موفقیت در این مسیر مستلزم آن است که نهادهای نیکوکاری ضمن بهره‌گیری از مشوق‌های موجود، برای ریسک‌ها و موانع پیش‌رو برنامه‌ریزی و چاره‌اندیشی کنند.

تاثیرات اجتماعی و فرهنگی این رویکرد

ورود NFT و فناوری بلاک‌چین به عرصه خیریه صرفاً یک تغییر فنی در شیوه پرداخت نیست، بلکه پیامدهای اجتماعی و فرهنگی گسترده‌تری نیز به دنبال دارد. در این بخش به برخی از این تأثیرات – از افزایش مشارکت نسل جوان گرفته تا اعتمادسازی و تنوع روش‌ها – می‌پردازیم:

جذب نسل جوان و جامعه فناور: NFTها به طور خاص نزد نسل‌های جدید (دهه‌های ۸۰ و ۹۰ شمسی / Millennials و Gen Z) محبوبیت یافته‌اند. بسیاری از جوانانی که در دنیای رمزارز و کلکسیون‌های دیجیتال فعال‌اند، ممکن است به شیوه‌های سنتی خیریه کمتر توجه نشان دهند اما پلتفرم NFT می‌تواند دروازه ورود آنان به کار خیر باشد. وقتی یک سازمان خیریه پروژه NFT راه‌اندازی می‌کند، در واقع با زبان و ابزار مورد علاقه نسل دیجیتال با آنها ارتباط می‌گیرد. این نه‌تنها مشارکت مالی را بالا می‌برد بلکه قشر تازه‌ای از هواداران را به مأموریت‌های انسان‌دوستانه پیوند می‌دهد. برای مثال، نورا هلث پس از فروش موفق NFT خود اعلام کرد که توجه و بازخورد عظیمی در شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌های آنلاین کسب کرده که پیش‌تر هرگز به آن دسترسی نداشت. به بیان دیگر، نوآوری فناورانه تبدیل به ابزاری برای توسعه شبکه حامیان شده است.

تقویت اعتماد از طریق شفافیت: همان‌طور که در بخش حقوقی‌–مالی اشاره شد، شفافیت ذاتی بلاک‌چین امکان پیگیری دقیق مسیر پول را فراهم می‌کند. این ویژگی از دید اجتماعی بسیار ارزشمند است، زیرا یکی از علل کاهش اعتماد برخی افراد به خیریه‌ها، ابهام در نحوه مصرف کمک‌هاست. وقتی خیریه‌ها اطلاعات تراکنش‌های NFT (مبالغ دریافتی، آدرس کیف پول، هزینه‌کرد) را به‌صورت باز و آنی در اختیار عموم قرار دهند، اعتماد اهداکنندگان فعلی و بالقوه افزایش می‌یابد. پاول گراهام که NFT نورا هلث را خرید، در مقاله خود تأکید کرد که آن سازمان گزارش عمومی از نحوه خرج‌کردن مبلغ و تعداد جان‌های نجات‌یافته ارائه خواهد کرد. چنین شفافیتی به الگوی مثبتی تبدیل می‌شود که انتظار می‌رود سایر نهادها نیز دنبال کنند. در ایران نیز تاکید خیریه نیکان بر شفافیت کامل تراکنش‌های NFT یکی از عوامل همراهی خیرین با طرح مذکور بود. به این ترتیب NFT می‌تواند ابزاری برای بازسازی و تقویت اعتماد عمومی به خیریه‌ها باشد، به‌خصوص در عصری که شفافیت خواسته جدی افکار عمومی است.

تنوع‌بخشی به روش‌های مشارکت و افزایش مشارکت عمومی: اضافه شدن امکان کمک‌رسانی از طریق NFT، سبد روش‌های نیکوکاری را متنوع‌تر می‌کند. این تنوع به افراد اجازه می‌دهد مطابق علایق و دارایی‌های خود به بهترین نحو کمک کنند. کسانی که دارایی دیجیتال دارند اکنون راهی مستقیم برای اهدا پیدا می‌کنند، در حالی که پیش‌تر شاید مجبور بودند آن را نقد کنند و با روش‌های مرسوم انتقال دهند (که خود مانعی روانی یا فنی ایجاد می‌کرد). از سوی دیگر، ایده داشتن یک یادبود دیجیتال از کار خیر می‌تواند مشوق افراد بیشتری برای مشارکت شود. خیلی‌ها ممکن است مبالغ اندک اهدا کنند اما دریافت یک توکن منحصر‌به‌فرد به عنوان یادگاری، احساس رضایت و ارتباط آنان را با آن کار خیر تداوم می‌بخشد. حتی دیده شده که برخی افراد تنها به قصد داشتن NFT یک پروژه خیرخواهانه در آن مشارکت کرده‌اند و بعدها همین افراد به حامیان پر و پا قرص سازمان مربوطه تبدیل شده‌اند. به بیان جامعه‌شناسانه، NFTها می‌توانند فرهنگ نیکوکاری را با فرهنگ کلکسیون‌داری و بازی دیجیتال پیوند بزنند و به این ترتیب شکل تازه‌ای از مشارکت اجتماعی پدید آورند.

جلب توجه رسانه‌ها و افکار عمومی: پروژه‌های مبتنی بر NFT به دلیل تازگی و جذابیت موضوع، معمولاً بازتاب رسانه‌ای قابل توجهی پیدا می‌کنند. این امر خود دو پیامد مثبت دارد: نخست آن‌که آگاهی نسبت به هدف خیریه افزایش می‌یابد (افراد بیشتری مثلاً متوجه بحران مدارس بی‌اینترنت یا آسیب‌دیدگان طوفان می‌شوند)، دوم آن‌که گفتگو پیرامون نقش فناوری در خیر عمومی شکل می‌گیرد. هرچند برخی از این گفتگوها انتقادی است، اما در مجموع بحث در باب فناوری‌های نوین و مسئولیت اجتماعی را زنده نگه می‌دارد و به بلوغ بیشتر هر دو حوزه می‌انجامد. برای نمونه، اقدام یونیسف در راه‌اندازی NFT علاوه بر رسانه‌های تکنولوژی، در نشریات عمومی نیز بازتاب یافت و باعث طرح این سوال شد که "آینده تامین مالی خیریه‌ها به کدام سو می‌رود؟". به طور مشابه، شکست پروژه NFT WWF-انگلستان (به دلیل اعتراضات) خود تبدیل به بحثی درباره سازگاری فناوری با اهداف محیط‌زیستی شد. بنابراین NFTها به عنوان یک نوآوری، موافقان و مخالفان را به بحث وامی‌دارند که حاصل آن می‌تواند ارتقای آگاهی عمومی و اصلاح مسیرها باشد.

چالش نگرش‌ها و ضرورت آموزش: در کنار تأثیرات مثبت، باید اذعان کرد که ورود NFT به خیریه همراه با مقاومت‌ها و سوءتفاهم‌هایی نیز بوده است. برخی منتقدان، بازار NFT را حبابی می‌دانند و نگران‌اند که گره زدن خیریه با این تب زودگذر، اعتبار نهادهای امدادی را خدشه‌دار کند. همچنین خطر پروژه‌های NFT صوری که وانمود به خیریه بودن می‌کنند (rug pullهای خیریه‌ای) می‌تواند نگرش منفی ایجاد کند. برای فائق آمدن بر این چالش‌ها، آموزش و شفافیت نقش کلیدی دارد. سازمان‌های خیریه باید برای مخاطبان خود ماهیت NFT و دلیل استفاده از آن را توضیح دهند، مزایای ملموس را گوشزد کنند و تمایز پروژه خود را با موارد نامعتبر روشن نمایند. این کار شاید در ابتدا دشوار باشد، اما به مرور زمان با فراگیرتر شدن سواد دیجیتال در جامعه، پذیرش NFT نیز بیشتر خواهد شد. کمااین‌که روزی پرداخت اینترنتی هم برای عده‌ای غریب بود اما اکنون یکی از پایه‌های خیریه‌های مدرن است. در مجموع، از منظر اجتماعی و فرهنگی، به‌کارگیری NFT در نیکوکاری یک حرکت تحول‌آفرین است که برای ثمربخشی کامل، نیازمند همراه کردن دل‌ها و ذهن‌های مردم از طریق اعتمادسازی، آموزش و ارائه الگوهای موفق می‌باشد.

بیشتر بخوانید: NFT چطور میتواند موسیقی را متحول کند؟

نتیجه‌گیری: آینده NFT و خیریه‌ها

NFT و خیریه‌ها پیوندی نوپا اما پرتوان را رقم زده‌اند که می‌تواند آینده جذب کمک‌های مردمی را دستخوش تغییر کند. شواهدی که مرور شد نشان می‌دهد این فناوری نوین علی‌رغم تمام چالش‌ها، راه‌های خلاقانه‌ای برای تأمین مالی اهداف خیرخواهانه گشوده است: از حراج آثار دیجیتال میلیون دلاری گرفته تا مشارکت‌های کوچک مردمی با یک یادبود مجازی. سازمان‌های بزرگی چون یونیسف و صلیب سرخ ورود به این عرصه را تجربه کرده‌اند و نهادهای محلی‌تری حتی در ایران نیز به جرگه آزمایشگران پیوسته‌اند. مزایایی همچون شفافیت بی‌سابقه، دسترسی جهانی، جذب نسل جوان و مشوق‌های مالیاتی کفه ترازو را به نفع بهره‌گیری از NFT در امور خیر سنگین می‌کند، هرچند نباید از خطرات و موانع قانونی، فنی و فرهنگی آن غافل شد.

آینده این مسیر تا حد زیادی بستگی به آن دارد که چه میزان اعتماد و آگاهی پیرامون آن شکل بگیرد. اگر تجربیات موفق بیشتر شوند و چارچوب‌های قانونی روشن‌تری تنظیم گردد، احتمالاً در سال‌های پیش‌رو NFTها به عنوان یکی از روش‌های رایج حمایت از امور خیر جا خواهند افتاد؛ شاید روزی رسید که هر پروژه خیریه بزرگ یک بخش دیجیتال مبتنی بر NFT نیز در کنار روش‌های سنتی داشته باشد. در مقابل، اگر پروژه‌های کلاهبردارانه یا شکست‌های پرصدایی رخ دهد، ممکن است رشد این روند کند شود.

در پایان، آن‌چه مسلم است ادامه تحول دیجیتال در عرصه نیکوکاری است. NFT فعلاً یکی از تازه‌ترین فصل‌های این تحول به شمار می‌آید. شما چه فکر می‌کنید؟ آیا NFT و فناوری بلاک‌چین می‌توانند اعتماد عمومی را افزایش داده و نسل تازه‌ای از خیرین را وارد میدان کنند، یا اینکه این صرفاً یک تب زودگذر در دنیای خیریه خواهد بود؟ خوشحال می‌شویم دیدگاه‌ها، تجربیات و ایده‌های خود را در این باره با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید. مشارکت شما می‌تواند به غنای بحث و ترویج هرچه بیشتر فرهنگ نیکوکاری نوآورانه کمک کند.